انواع ارنجمنت و نکات کلیدی در اجرای آن

ارنجمنت (Arrangement) یا چیدمان یک آهنگ از ابتدایی ترین و مهم ترین اصول موسیقی است. تصور کنید تعدادی گل در رنگ های مختلف دارید و می خواهید آن ها را بچینید و تزیین کنید. قطعا طبق معیار هایی، هرچند سطحی و بدیهی، آن ها را مرتب می کنید و زیبایی کار و جلب نظر مخاطب را در نظر می گیرید. این موضوع در پروسه آهنگسازی هم وجود دارد. جایی که باید اجزای موسیقی را طوری کنار هم بچینید و به گونه ای مسیر یک آهنگ را بسازید و تغییر دهید که گوش مخاطب را نوازش دهد. در این مقاله، نکاتی کلیدی را درباره انواع ارنجمنت بررسی می کنیم.

معرفی ارنجمنت و دسته بندی های آن

ارنجمنت در یک جمله یعنی: تنظیم جریان موجود در یک آهنگ، از آغاز تا پایان. چیدن قسمت های مختلف موسیقی مطابق نظم خاص یا حتی در بی نظمی؛ این قسمت ها شامل اینترو (intro)، متن آهنگ (verse)، اوج آهنگ، کورس (chorus)، دراپ و اوترو (outro) می شود. در ارنجمنت یک آهنگ، این قسمت ها را طبق ترتیب ذهنی خودمان می چینیم، جا به جا می کنیم و در صورت نیاز، بخش هایی را حذف می کنیم. در واقع، ارنجمنت راهی است برای اینکه از زوایای مختلف به آهنگ نگاه کنیم و آن را بررسی کنیم و اگر لازم بود، قسمت هایی را که اضافی یا گوش خراش به نظر می رسند، حذف کنیم. این موضوع به ما نشان می دهد که حتما و لزوما نیازی نیست از یک ترتیب خاص یا ارنجمنت از قبل ساخته شده ای پیروی کرد؛ بلکه در نهایت، موضوعی که از همه چیز مهم تر است، توجه و علاقه مخاطب است.   

به طور کلی، می توان ارنجمنت را در سه دسته تقسیم کرد:

• ارجمنت ساختاری:

اولین و آشنا ترین نوع ارنجمنت یک آهنگ، چیدن آن بر اساس ساختار است؛ یعنی مطابق حرکت انرژی (صعودی یا نزولی)، تغییر ملودی ها و انتقال (transition) بخش های مختلف آهنگ.

• ارجمنت اینسترومنتال:

برخی از آهنگ ها، بر اساس ساز ها و اینسترومنت ها چیده می شوند؛ یعنی مطابق نحوه چینش نت ها، آکورد ها و ملودی ها در ساز های مختلف. این نوع از ارنجمنت ممکن است در طول پروژه آهنگسازی دچار تغییرات زیادی شود؛ مثلا یک نت را از روی پیانو بر می دارید و آن را در ساز سینتی سایزر قرار می دهید. اکنون مسیر موسیقی شما تغییر کرده است؛ با یک ارنجمنت ساده.

• ارجمنت فضایی

آخرین مورد ارجمنت فضایی است؛ یعنی صدا ها را بر اساس حس و فضایی که می سازند کنار هم و پشت هم می چینیم. این کار را می توان با تعیین میزان صدا، Panning (تغییر حرکت صدا از گوش چپ به راست یا برعکس) انجام داد.

چند نکته کلیدی در ارنجمنت آهنگ

یک چیدمان خوب و مناسب در موسیقی، مانند دورچین زیبا و به اندازه ای است که بشقاب غذا را تزیین می کند؛ همان قدر که ممکن است جذاب باشد، همان قدر هم امکان دارد فرد مقابل شما فکر کند شما قصد زیاده روی دارید و برای خودنمایی این کار را می کنید. ارنجمنت پروژه بسیار الهام بخش و لذت بخش است، اما این آرایش ها و تنظیم کردن ها ممکن است ما را از اصل موضوع آهنگ دور کند. آهنگسازی موفقیت آمیز معمولا در مواردی رخ می دهد که میان این دو (موضوع اصلی آهنگ، آرایش و زیبایی آن) تعادل برقرار شود. به این نکته کوچک توجه داشته باشید که مخاطب موسیقی، مانند شخص آهنگساز، عاشق تمام گوشه و کنار های یک آهنگ نیست و آهنگساز باید در ارنجمنت خودش همیشه زاویه دید شنونده را در نظر داشته باشد.

در ادامه، چند نکته دیگر هم ذکر خواهد شد که حتما به کارتان می آید:

• بخش هایی را که از آن ها مطمئن نیستید، حذف کنید

ممکن است ملودی یا صدایی بسازید و بسیار برایتان جالب باشد، اما در ادامه پروژه، می بینید که در بین ساز ها و صدا های دیگر گم شده است. یا مثلا پروژه ای شلوغ و حماسی دارید و به آن دلبسته شدید و می خواهید همه صدا های موجود را نگه دارید. در این گونه مواقع، مانند دو مثال قبل، باید تصمیم هوشمندانه و منطقی بگیرید و بخش هایی که از وجود آن ها در پروژه مطمئن نیستید، حذف کنید. قانونی وجود ندارد که بگوید وقتی صدایی وارد آهنگ می شود، دیگر نمی تواند پروژه را ترک کند!

• اجزای کم صدا را حذف کنید

آیا بخشی در پروژه شما وجود دارد که به نظر برسد یم صدای انفرادی است؟ صدایی که به یک بخش غیر قابل توجه تبدیل شده است. ممکن است به این صدا علاقه داشته باشید، اما بدانید که این صدا به جای این که به آهنگ اضافه شود، بین صدا های دیگر گم و خورده می شود. اگر صدایی به سختی و با دقت بالا شنیده می شود، احتمالا غیر ضروری و اضافی است؛ زیرا اصل و بدنه موسیقی است که برای شنونده جالب است. این گونه صدا های کم اهمیت را نادیده بگیرید.

• قطعات در رقابت را کاهش دهید

قطعات پروژه مانند اعضای بدن آهنگساز هستند و بسیار مشکل است که بتوان بخشی از آن را حذف کرد؛ اما همان طور که قبلا گفتیم، از زاویه دید مخاطب به پروژه نگاه کنید. اگر ساز ها یا صدا هایی در حال رقابت و جنگ با هم هستند، بهتر است یکی را حذف کنید؛ یا پیشنهاد دیگر این است که آن ها را یکی یکی قطع کنید تا ببینید کدامشان نقش اصلی را بازی می کنند و آهنگ شما بدون کدام صدا دیگر هویت و شخصیت خودش را ندارد. اگر باز هم تصمیم به حذف و غربال صدا هایتان نگرفتید، بهتر است فکری برای ایجاد فضا کنید تا هد کدام از آن صدا ها خودشان را بروز دهند. یکی از این راهکار ها، تفکیک فرکانسی دقیق آن ها است.

• صدا های بیس را تفکیک کنید

این نکته نیز از به وجود آمدن رقابت صوتی بین صداها جلوگیری می کند؛ مخصوصا در محدوده صدا های بم مانند بیس و Kick که زیر 100 تا 150 هرتز قرار می‌گیرند و شما باید همیشه به خاطر داشته باشید که صداهای بیس باید به خوبی تفکیک شوند و فضای (هدروم) زیادی داشته باشند. با در نظر گرفتن این نکته، شنونده از موسیقی شما خسته نخواهد شد.

• هسته اصلی پروژه را فراموش نکنید

گاهی در پروسه آهنگسازی، آن قدر تمرکز و توجه ما روی برخی صدا های جانبی و چیدمان های فاز اولیه پروژه عمیق می شود، که دیدگاهمان را برای ادامه پروسه از دست می دهیم. در این موقع، تنها راه پیشرفت در پروژه، نادیده گرفتن قطعاتی است که جزو هسته اصلی آن آهنگ نیست. ابتدا باید ارنجمنت بدنه اصی و درام آهنگ را انجام داد و سپس سراغ صدا ها و ساز های فرعی رفت. ریتم و بافت اصلی را پیدا کنید و کل پروژه را روی آن سازماندهی کنید.

جمع بندی

ارنجمنت (Arrangement) مهارت پایه و مهمی که هر آهنگسازی متوجه تاثیر و اهمیت آن است. در مطلب بالا، ارنجمنت را کامل توضیح دادیم و در دسته بندی ای که وجود داشت، آن را از زوایای مختلف بررسی کردیم. ارنجمنت کمک می کند دید گسترده ای به پروژه موسیقی داشته باشیم و بتوانیم ملودی، ساز یا صدایی را اضافه و حذف کنیم. نکات بسیار مهمی در چیدمان یک موزیک وجود دارد که حاصل تجربه پرودیوسر های مطرح است و رعایت کردنشان به ارتقای کیفیت آهنگ شما کمک می کند. برخی از این نکته ها را نام بردیم و شرح دادیم.